Page 7 - demo ksiazki

 Bolesław Śmiały i św. Stanisław, J. Matejko,
1877 r.

żył jako mnich w Austrii. Znając jego charak-
ter ‒ pełen fantazji, polotu, odwagi, szczodro-
ści, ale i pychy, wybuchowości, okrucieństwa,
trudno uwierzyć w przemianę Bolesława Śmia-
łego w ascetycznego mnicha.
Pozostaje odpowiedź na najtrudniejsze pyta-
nie ‒ co musiało się wydarzyć, że władca, któ-
ry osiągnął tyle sukcesów w polityce zewnętrz-
nej i który potrafił zawierać korzystne sojusze
dla ustabilizowania pozycji państwa, musiał na-
gle uciekać z ojczyzny i umierać w niesławie na
wygnaniu? Co zdarzyło się w Polsce w latach
1077-1079? Pozostają domysły, na które nie moż-
na znaleźć żadnej odpowiedzi we wszystkich do-
stępnych źródłach. Trudno jednak oprzeć się wra-
żeniu, że los Bolesława nieodwracalnie splótł się
Początkowo wmieszanie się Bolesława w spór czął surowo karać winnych i podejrzanych. Nie- z losami papieża Grzegorza VII. Wystarczy zesta-
między europejskimi potęgami dało spodziewa- prawdziwa jest wersja, że przyczyną prześlado- wić daty: 1076 r. ‒ koronacja Bolesława, szczyt
ne efekty. Śmiały stoczył dwie zwycięskie wojny wań była niewierność małżonek rycerzy, którzy jego powodzenia; 1077 r. ‒ największy triumf pa-
z Czechami i ostatecznie potwierdził panowanie ruszyli z Bolesławem na Kijów. Gdyby tak bo- pieża w walce z cesarstwem; 1079 r. ‒ upadek
Polski nad Śląskiem, a cesarz musiał powstrzy- wiem było, biskup Stanisław nie poniósłby kary. Bolesława, 1081 r. ‒ śmierć króla; 1084 r. ‒ upa-
mać się od interwencji z obawy przed opozycją Za co skazany został na obcięcie nóg i rąk dek Grzegorza VII. Trudno w tym momencie nie
w Niemczech. Jeszcze większe sukcesy przyniósł późniejszy święty? Według większości kronika- zauważyć, że dla cesarza klęska polskiego wład-
sojusz z papieżem. W 1075 r. zostało odnowione rzy ‒ osób wywodzących się ze stanu duchow- cy okazała się darem losu. Czy tylko wykorzystał
arcybiskupstwo w Gnieźnie, a w roku nego ‒ za napominanie króla, by po- okazję, czy też ją stworzył? ‒ na to pytanie histo-
1076 Bolesław II Śmiały został ko- wściągnął swój gniew. Jednak i to rycy również nie znają odpowiedzi...
ronowany na króla Polski. Po 40 prawdopodobnie nie było przyczy-
latach przerwy państwo polskie ną tak nagłej kary wymierzonej bi-  Relikwiarz na głowę św. Stanisława
znów stawało się w pełni suweren- skupowi przez króla. Jedynie żyją-
ne i niezależne od innych władców. cy niewiele lat później Gall Ano-  Święty Stanisław, M. Szczepańczyk, XVI w.
I w tym samym momencie, nim napisał, że nie będzie bronił
u szczytu sławy i powodzenia, spo- „biskupa-zdrajcy”. Ze słów tych wy-
tkała Bolesława klęska. Wszyst- ciągnięto wniosek, że święty Stani-
ko zaczęło się od drugiej wyprawy kijowskiej sław w rzeczywistości był członkiem spisku (być
w 1077 r. Król nie chciał brać udziału w tej woj- może nawet i jego przywódcą). Rzecz w tym, że
nie, jednak nie mógł odmówić papieżowi, który nie wiemy, w jakim znaczeniu Gall użył słowa
wspierał wypędzonego z Rusi Izasława. Polacy „zdrajca”. Zdrajca kogo? Czego? Kraju? Króla?
zdobyli Kijów, Izasław zasiadł na tronie (ale przy Może biskup spiskował przeciw królowi, a może
okazji został publicznie upokorzony przez Śmia- tylko ukrywał jego wrogów, może wzywał do opo-
łego, który wytargał wuja za brodę). ru wobec prześladowań, a być może jedynie gro-
Nie wiadomo, co tak naprawdę wydarzyło się ził klątwą.
w Polsce w latach 1077‒1079. Wiadomo na pew- W każdym razie niedługo po śmierci Stanisła-
no, że w roku 1079 śmierć z królewskiego rozka- wa Bolesław musiał uciekać z kraju. Zmarł dwa
zu poniósł biskup Stanisław i wkrótce potem król lata później, w 1081 r., na wygnaniu. Nieznane
Bolesław II musiał uciekać z kraju. są miejsca jego śmierci i pochówku. Data też nie
Zapewne podczas wyprawy Śmiałego na Ki- jest do końca pewna, bowiem przez lata istniała
jów w Polsce zawiązany został spisek. Król za- hipoteza, że jeszcze długo po ucieczce z Polski

Św. Stanisław ze Szczepanowa (ok. 1030-1079)

Bardzo niewiele wiemy o życiu świętego Stanisława przed jego męczeńską śmiercią. I nie ma w tym nic dziwnego. Dla Kościoła i wiernych najważniejsze jest
męczeństwo świętego, a nie to na przykład, w jaki sposób zarządzał swoim biskupstwem. W 1072 r. został biskupem, a w 1079 r. wdał się w spór z królem
Bolesławem Śmiałym i poniósł śmierć przez obcięcie członków. Natychmiast zaczęto otaczać go kultem. Podczas rozbicia dzielnicowego (patrz: s. 10) zrodzi-
ła się legenda, że podział Polski to kara za poćwiartowanie ciała męczennika, a Polska się odrodzi, gdy jego członki znów cudownie się zrosną. W 1253 r. bi-
skup Stanisław został ogłoszony świętym Kościoła katolickiego. Przed jego trumną w katedrze na Wawelu odbywały się koronacje królów polskich. Od
1963 r. jest obok św. Wojciecha i Matki Boskiej jednym z najważniejszych patronów Polski. Miejscem kultu świętego Stanisława jest krakowski kościół na
Skałce, w którym (według legendy) miał zginąć. W kościele na Skałce znajduje się także Krypta Zasłużonych, w której spoczywa wiele ważnych postaci
polskiej kultury i nauki.

9
Bolesław II Śmiały lub Szczodry (ok. 1042–1081 lub 1082)