Page 9 - Demo_ksiazki

tekstów polemicznych, połączono jej znaczenie religijne z patriotycznym, czyniąc utwór symbolem
jedności wiary i miłości do ojczyzny. W późniejszych wiekach powoli traciła na znaczeniu, a w epoce
baroku (XVII w.) mówiono wręcz o niej, że jest pieśnią dziadowską. Dopiero w wieku XIX zmieniło
się nastawienie do Bogurodzicy, a artyści, muzycy i poeci zaczęli sięgać do bogatej skarbnicy zawartych
w niej symboli.

Jaka jest najstarsza wersja pieśni? Kto był jej autorem?

Okazuje się, że na początku XV wieku powstały dwie wersje pieśni, obie anonimowe, a co ważniejsze –
różniące się od siebie liczbą strof.

Kcynia w pobliżu Gniezna

Pierwotnie pieśń miała dwie strofy, a napisał je anonimowy autor na tylnej okładce kodeksu, w którym
znajdowały się kazania pewnego Macieja z Grochowa – wikariusza z Kcyni. Wikariusz skończył pi-
sanie kazań w 1407 roku i zapewne wtedy introligator oprawił księgę i ktoś na wyklejce napisał słowa
oraz nuty pieśni. Ten tekst wydaje się najlepiej odzwierciedlać oryginalny zapis, świadczy też o tym, że
jego twórca musiał mieć wykształcenie muzyczne – napisał nuty, melodię pieśni. Dziś tekst ten może-
my oglądać w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Kraków

Mniej więcej w tym samym czasie powstała wersja licząca aż 13 strof tekstu, zapisana przez nieznane-
go nam autora w 1408 roku. Trochę później od przekazu z Kcyni powstała część zwana wielkanocną,
składająca się z czterech zwrotek, a na przełomie XIV i XV wieku ułożono część nazwaną pasyjną.

Treść pieśni

Najstarszy oryginalny tekst Bogurodzicy składa się z dwóch strof rozdzielonych refrenem Kyrie elei-
son (Panie, zmiłuj się), co poświadcza, że zgromadzeni w kościele śpiewali ją podczas mszy świętej.

Pierwsza strofa

To utwór maryjny, w którym wierni zwracają się w modlitewnej prośbie najpierw do Matki Boskiej,
prosząc Ją, by pozyskała dla nich swego Syna, Jezusa Chrystusa. Rozpoczyna go apostrofa (zwrot
do adresata) skierowana do Maryi – Bogurodzicy. To najdawniejsze słowo, zapożyczone najpewniej
z Czech i przeniesione do języka staropolskiego oznacza Matkę Boga, zaś słowo dziewica było nie-
gdyś również zdrobniałym określeniem panienki. Bogiem sławiena – chwalona (lub uwielbiona) przez
Boga – Maryja jawi się nam jako Rodzicielka Boga – Jezusa (rzeczownik Gospodzin w późniejszych
wiekach w odniesieniu do pieśni został zastąpiony słowem Pan, a potem Bóg / Jezus). Lud prosi ją
o wyjednanie łask u Boga na mocy hierarchicznego pośrednictwa. Dostrzegamy w tej strofie rów-

21