Page 5 - demo_ksiazki

Część 1

Formy czasownika

osobowe nieosobowe
można w nich określić osobę i liczbę nie można w nich określić osoby i liczby
(widziałem – ja, 1 os. l. poj.) (jeść, kupiono, wchodząc, zapracowany)

Formy osobowe

Czasowniki odmieniają się przez:
• osoby – pierwszą, drugą i trzecią (ja, ty, on/ona/ono w l. poj., my, wy, oni/one
w l. mn.) (piszę, piszesz, pisze, piszemy, piszecie, piszą);
• liczby – pojedynczą i mnogą (jem, jemy);
• rodzaje – męski, żeński i nijaki (w l. poj.) oraz męskoosobowy i niemęskoosobowy
(l. mn.) (zjadł/zjadła/zjadło, zjedli/zjadły) – tylko w czasie przeszłym, przyszłym
złożonym oraz w trybie przypuszczającym;
• trzy czasy – przeszły (kandydowałam), teraźniejszy (kandyduję), przyszły (prosty –
zagłosuję, i złożony – będę kandydować/będę kandydowała).

Jedną z kategorii gramatycznych czasownika jest tryb. Wyróżniamy trzy tryby:
• oznajmujący (zastanawia się);
• przypuszczający (zastanowiłaby się);
• rozkazujący (zastanów się).

Każdy czasownik ma aspekt. Z uwagi na niego dzieli się czasowniki na:
• dokonane – informujące o czynności skończonej – nie tylko w przeszłości, ale też
w przyszłości, np. ugotowaliśmy (przeszłość), ugotuję (przyszłość), zaśpiewałam
(przeszłość), zaśpiewam (przyszłość); nie mają form czasu
teraźniejszego;
• niedokonane – informujące o czynności nieskończo-
nej – nie tylko w przeszłości, ale też w przyszłości,
np. będę grała (przyszłość), kupowałem (prze-
szłość); mają wszystkie trzy czasy.

Strony czasownika
wskazują na zależności
między wykonawcą
czynności a jej obiektem.

7