Page 7 - Demo_ksiazki

Pomnik Lilli Wenedy ustawiony na krakowskich Plantach w 1885 roku
Poniżej: Teatr im. Juliusza Słowackiego

Artystyczny Kraków

Kraków był i wciąż jest matecznikiem artystów, działa tu Piw-
nica pod Baranami – muzyczny kabaret, utworzony z inspira-
cji Piotra Skrzyneckiego w 1956 roku. Debiutowała w nim ge-
nialna pieśniarka, „czarna madonna” poezji śpiewanej – Ewa De-
marczyk. Artystami kabaretu słynącego z krótkich muzycznych
form scenicznych byli niemal wszyscy znani polscy twórcy ostat-
nich 55 lat, nie tylko krakowscy. Kto nie zna piosenek na przy-
kład Grzegorza Turnaua, musi natychmiast udać się na koncert
do pałacu pod Baranami.
Wcześniej, bo na przełomie wieków, z miastem związany był
także Michał Bałucki, autor lekkich komedyjek z życia krakow-
skiego mieszczaństwa. Jego sztuki, jako dokumentalny wręcz za-
pis obyczajowości krakowskiej, stały się kanwą jednego z od-
cinków telewizyjnego serialu Z biegiem lat, z biegiem dni An-
drzeja Wajdy. Gabriela Zapolska w Moralności pani Dulskiej
(dalsze odcinki serialu Wajdy) sportretowała zwyczaje lwow-
skiej rodziny. Wystawiając swą sztukę w grudniu 1906 roku
w Krakowie, zamieniła realia łyczakowskie na krakowskie. Od-
tąd już na zawsze Aniela i Felicjan Dulscy oraz Hesia, Mela
i „lampartujący” Zbyszko będą się kojarzyć z Krakowem. Podob-
nie jak pejoratywne pojęcie „dulszczyzny”, „centusiostwo” i nie-
chęć do zmian. Jednak jak każde uogólnienia, stwierdzenia te są
w wielu przypadkach całkowicie nieprawdziwe.

Zielony Balonik w Jamie

Z tym wyjątkowym miastem łączy się również postać Tadeusza
Boya-Żeleńskiego, którego popiersie, wykonane przez Edwarda
Krzaka w 1979 roku, stoi na Plantach, naprzeciw gmachu Wyż-
szego Seminarium Duchownego i Papieskiej Akademii Teologicz-
nej. Boy-Żeleński – lekarz, tłumacz literatury francuskiej (m.in. Ży-
woty pań swawolnych Brantôme’a), eseista, satyryk, autor celnych
fraszek i społecznik – to dziś postać niemal zapomniana. Zbyt
szczerze wytykał narodowe wady Polaków i krytykował klery-
kalny ciemnogród, by znaleźć się w gronie artystów zasłużonych.
Boy był inicjatorem akcji świadomego macierzyństwa, mimo że
w młodości żył w niezbyt przykładnym stylu, hulając w kompa-
nii Stanisława Przybyszewskiego. Współtworzył pierwszy w Pol-
sce kabaret literacki Zielony Balonik w Jamie Michalikowej, gdzie
»banda nihilistów w pelerynach szargała świętości, bluźniła, obra-
żała kabotynów i mieszczuchów, kpiła i pluła na filistrów«. Tade-
usz Boy-Żeleński został zamordowany przez hitlerowców 4 lip-
ca 1941 roku we Lwowie.

Krakowska w Krakowie

Ulica Krakowska w Krakowie istnieje na Kazimierzu, czy-
li niegdyś w odrębnym mieście, lokowanym przez Kazimierza
Wielkiego jako konkurencja dla niemieckiego Krakowa. Uli-
ca Krakowska nie należy do najpiękniejszych, ale za to pro-

Skarby UNESCO 17