Page 8 - demo ksiazki
P. 8
Béla Bartók
(1881-1945)
Kompozytor węgierski, pianista, prekursor etnomuzykologii, który prowadził badania nad muzy-
ką ludową, a w poszukiwaniu jej źródeł pojechał do Turcji i północnej Afryki.
Największy – obok Liszta – kompozytor węgierski uro- ne dziecko, skoro komponował już w wieku 9 lat, a pierw-
dził się w 1881 r. w Nagyszentmiklos, na Węgrzech (dzi- szy raz wystąpił w 1892 r. w Nagyszöllös, dokąd prze-
siejsza rumuńska Oradea). Wywodził się z rodziny na- niósł się wraz z matką po śmierci ojca. Wykonał wtedy
uczycielskiej, choć o różnych profesjach – jego ojciec był m.in. własną kompozycję Bieg Dunaju. W 1898 r. wyru-
dyrektorem szkoły rolniczej, matka, Paulá Voit, pracowa- szył do Budapesztu, by w Królewskiej Akademii Muzycz-
ła w Bratysławie jako nauczycielka gry na fortepianie. Po nej studiować fortepian oraz kompozycję. Początkowo pi-
niej chłopiec odziedziczył ogromny talent, który wspo- sał muzykę, pozostając pod wpływem Brahmsa, później
mogła rzetelna praca nad sobą. Można go uznać za genial- zajął się karierą pianistyczną, a usłyszawszy w 1902 r. po-
emat symfoniczny Straussa i muzykę Liszta, zaczął nawią-
zywać w swych utworach do ich neoromantycznej styli-
styki. W 1904 r. zetknął się z węgierską muzyką ludową.
Zafascynował się jej zwyczajami i folklorem tak bardzo, że
zaczął ją systematycznie poznawać i badać, spędzając czas
na etnograficznych podróżach z Zoltánem Kodálym. Wę-
drował z fonografem, nagrywając stare melodie, oparte na
systemie dur-moll, a działalność ta przerodziła się w po-
ważną pracę naukową. Później zajął się systematyzacją
folkloru słowackiego, rumuńskiego, bałkańskiego, turec-
kiego. Zainteresowania ludowe wywarły ogromny wpływ
na jego twórczość. Napisał m.in. 14 Bagateli na fortepian,
poemat symfoniczny Kossuth, który przyniósł mu sławę,
I Kwartet smyczkowy, wiele utworów na fortepian, opra-
cowywał dawne pieśni i tańce ludowe. Swobodne opero-
wanie motywami, wyrastającymi z różnych układów ska-
lowych i interwałowych, zwięzłość i dosadność wypowie-
dzi muzycznej, właściwa melodiom i rytmom ludowym,
a obca ekspresyjnej poetyce, wykreowanej przez twórców
XIX wieku, wreszcie śmiałość dysonansowych współbrz-
mień harmonijnych – wszystko to złożyło się na oryginal-
ny, nowy język muzyczny Bartóka .
Jego utwory początkowo nie spotkały się z życzliwym
przyjęciem przez Węgrów, którzy nie rozumieli nowej
muzyki. Jednoaktówka Zamek Sinobrodego, którą skom-
ponował w 1911 r., została odrzucona przez dyrekcję ope-
ry w Budapeszcie. Sukces przyniósł mu dopiero ba-
let Drewniany książę, wystawiony w 1917 r. Dziesięć lat
Béla Bartók jako młodzieniec – zdjęcie z autografem
8
