Page 15 - Demo_ksiazki

Rodzaj i gatunek literacki. Narrator i narracja

Katarynka należy do rodzaju literackiego zwanego epiką (obok liryki i drama-
tu). Jego charakterystycznymi elementami są:
• narrator – inaczej opowiadacz, czyli fikcyjna osoba, która opowiada
o wszystkim, co dzieje się w utworze;
• narracja – forma przedstawiania wydarzeń przez narratora, monolog narratora;
• świat przedstawiony – obejmuje wiele elementów utworu, m.in. postacie
rzeczywiste, fikcyjne lub fantastyczne, fabułę, akcję, wątki i zdarzenia.
Narrator Katarynki opowiada o świecie przedstawionym w trzeciej osobie.
Jest wszechwiedzący. Oznacza to, że zna wydarzenia, których bohaterowie do-
świadczyli, wie, co przydarzyło się dziewczynce i panu Tomaszowi. Zna też my-
śli i uczucia postaci oraz opowiada o nich czytelnikowi.
Dlaczego Katarynka jest nowelą?

Nowela to utwór epicki:
– pisany prozą,
– krótki,
– mający jeden wątek, wokół którego jest zorganizowana akcja,
– skupiony na bohaterach głównych, bez postaci drugoplanowych,
– bez opisów, komentarzy narratora,
– mający ścisłe zasady kompozycyjne:
• zawiązanie akcji,
• rozwój akcji, aż do punktu kulminacyjnego (przełomowego, znaczącego
dla bohaterów wydarzenia, przeważnie odmieniającego sytuację),
• rozwiązanie akcji,
• puentę.

Katarynka realizuje wszystkie te założenia – jest krótka, napisana prozą, trze-
cioosobowy narrator wie wszystko o wydarzeniach z przeszłości pana Tomasza
i dziewczynki. W utworze mamy tylko jeden wątek koncentrujący się na histo-
rii życia starego mecenasa i jego niechęci do katarynek. To on organizuje całość
utworu. Akcja rozwija się, aż do punktu kulminacyjnego.

Punkt kulminacyjny w utworze to moment pojawienia się na podwórzu
domu przy Miodowej kataryniarza z katarynką.

Prowadzi on do zmiany postawy pana Tomasza, który zabronił stróżowi
wpuszczania na dziedziniec katarynek, nagle słyszy odgłosy melodii – wal-
ca i polki – płynących z popsutego instrumentu. Złości się i chce ukarać stró-