Page 6 - demo ksiazki

Nauka o języku

Kierunek upodobnień:

• postępowe – na głoskę wpływa poprzedzająca ją głoska, np. kwiat [kf’at];
• wsteczne – na głoskę wpływa następująca po niej głoska, np. prośba [proźba].

Miejsce upodobnień:
• Wewnątrz wyrazu – upodobnienia wewnątrzwyrazowe (wsteczne i postępowe):
skrótowce [skrótofce], otwarty [otfarty];
• Na granicy dwóch wyrazów – upodobnienia międzywyrazowe (zawsze wstecz-
ne): idź prosto [ić prosto], pies Joli [p’ez jol’i];
• Ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu: straż [strasz], chleb [chlep].

Uproszczenie to opuszczenie niektórych głosek, zwłaszcza w obrębie tzw. zbitki spół-
głoskowej: jabłko [japko], sześćset [sześset], stłukł [stłuk].

Wymiana głosek
w tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych

• Temat fleksyjny – część wyrazu, która pozostaje niezmienna w trakcie odmiany.
• Końcówka fleksyjna – część wyrazu występująca po temacie fleksyjnym i zmie-
niająca się w trakcie odmiany. Po niej rozpoznajemy formy fleksyjne, czyli przy-
padek, liczbę, rodzaj wyrazów deklinujących się (rzeczownik, przymiotnik, li-
czebnik, niektóre zaimki) lub osobę, liczbę, rodzaj, czas i tryb czasowników.
• Oboczność – wymiana głosek w temacie fleksyjnym. Oboczności mogą być
samogłoskowe lub spółgłoskowe, np.

• M. kwiat-Ø • M. lód-Ø
• D. kwiatu • D. lodu
• C. kwiatowi • C. lodowi
• B. kwiat-Ø • B. lód-Ø
• N. kwiatem • N. lodem
• Msc. o kwiecie • Msc. o lodzie

• W. kwiecie • W. lodzie
Oboczność samogłoskowa: a:e Oboczność samogłoskowa: ó:o
Oboczność spółgłoskowa: t:ć Oboczność spółgłoskowa: d:dź

• Tematy, w których zachodzą wymiany głosek to tematy oboczne.

TABLICE 9