Page 5 - demo ksiazki

Nauka o języku

Spółgłoski dzielimy na:
• twarde: b, c, cz, d, dz, dż, f, g, ch (h), k, l, ł, m, n, p, r, s, sz, t, w, z, ż (rz);
• miękkie (lub zmiękczone): b’ [b’ić], ć [ćma] lub c’ [c’is], cz’ [cz’ipsy], d’ [d’jadem],
dź [dźw’igać], dż’ [dż’insy], f’ [f’iga], g’ [g’ips], h’ [h’it], k’ [k’imono], l’ [l’ist],
ł’ [ł’ikent], m’ [m’iły], ń [leń], p’ [p’ismo], r’ [r’isotto], ś lub s’ [śano, s’inus],
sz’ [sz’ift], t’ [t’ik], w’ [w’ilga], ź lub z’ [źarno, z’ip], ż’ [ż’irard].

Sposoby oznaczania miękkości głosek:
• za pomocą litery i, np. w wyrazach typu biel, cierpieć, widzi, miasto;
• za pomocą liter ze znakiem diakrytycznym miękkości – w przypadku spółgłosek
środkowojęzykowych na końcu wyrazu lub przed kolejną spółgłoską, np. ćma,
dać, dzwoń, dźwig, hańba, kładź, koń, maź, paź, płać, szadź, śmiech, źle;
• za pomocą głoski j, która w wyrazach pochodzenia obcego jest zapisywana jako
i: anarchia, diabeł, diabetyk, diachroniczny, dialekt, diecezja, dieta, hiacynt, tiara.

Głoski dzielimy na:

• ustne – samogłoski: a, e, i, o, u (ó), y oraz spółgłoski: b, b’, c, c’, ć, cz, d, d’, dz,
dź, dż, f, f’, g, g’, ch (pisane też jako h), ch’, j, k, k’, l, l’, ł, ł’, p, p’, r, r’, s, s’, ś, sz,
t, t’, w, w’, z, z’, ź, ż (pisane też jako rz);
• nosowe – samogłoski: ą, ę oraz spółgłoski: m, m’, n, ń, n’.

Sylaba
Sylaba (inaczej zgłoska) to część wyrazu, która zawiera samogłoskę.

Rodzaje sylab:
• otwarte – zakończone na samogłoskę, np. lo-dy;
• zamknięte – zakończone na spółgłoskę, np. dźwig-nąć.
Upodobnienia

Upodobnienia często są przyczyną błędów w zapisie.
Upodobnienie fonetyczne to zmiana sposobu artykulacji głoski pod wpływem jej
sąsiedztwa fonetycznego. Jego źródłem są procesy przystosowawcze narządów mowy
biorących udział w artykulacji następujących po sobie głosek.

Rodzaje upodobnień pod względem dźwięczności:
• ubezdźwięcznienie – gdy głoska dźwięczna pod wpływem sąsiadującej z nią
głoski bezdźwięcznej jest wymawiana bezdźwięcznie, np. przyjaźń [pszyjaźń],
ławka [łafka];
• udźwięcznienie – gdy głoska bezdźwięczna pod wpływem sąsiadującej z nią
głoski dźwięcznej jest wymawiana dźwięcznie, np. liczba [l’idżba].

8 język poLskI