Page 8 - demo ksiazki

P R E H I S T O R I A I S T A R O Ż Y T N O Ś Ć

Co jeszcze trzeba wiedzieć

Malowidła we francuskiej grocie Lascaux zostały
przypadkowo odkryte w 1940 r. Mamy tu do czy- Słowniczek trudniejszych pojęć
nienia z jednym z najwspanialszych zespołów Paleolit – inaczej: starsza epoka kamie-
sztuki paleolitycznej. W pierwszej sali, owalnej, nia. Obejmuje okres od czasów, kiedy czło-
znajduje się fryz z wizerunkami zwierząt, z któ- wiek zaczął wytwarzać pierwsze narzędzia,
rych największe mają ok. 5 m. Dalej ciągną się czyli ok. 4-4,5 mln lat temu, do ok. 8300 r. p.n.e.
inne sale i korytarze, pokryte zarówno malowi- W paleolicie dolnym (ok. 4-4,5 mln lat temu do ok.
dłami, jak i rytami naskalnymi. Część uczonych 120 tys. lat p.n.e.) istoty człowiekowate produkowały
uważa, że jaskinie nie służyły ludziom za mieszka- prymitywne narzędzia, wznosiły pierwsze budowle
nia, a pełniły funkcję sanktuariów, czasem nawet mieszkalne i nauczyły się wykorzystywać ogień.
w ciągu tysięcy lat, odkrywamy bowiem kilka W paleolicie środkowym (ok. 120 tys. lat p.n.e. – ok.
warstw malowideł, wykonanych jedne na dru- 40 tys. lat p.n.e.) produkcja narzędzi specjalizuje się,
gich. można wyodrębnić elementy kultury (np. obrzędy
Prezentowana tutaj pierwsza scena z dwoma pogrzebowe). W paleolicie górnym (ok. 40 tys. lat p.n.e.
bizonami to z pewnością jedna z najbardziej – ok. 8300 lat p.n.e.) pojawia się jeszcze większa rozma-
charakterystycznych dla Lascaux prób przed- itość narzędzi, nowe techniki wytwarzania przedmio-
stawienia trójwymiarowości postaci na płasz- tów z kości i rogu, różne formy budownictwa miesz-
czyźnie. Stworzeniu iluzji głębi służą tu m.in. kalnego, a także mnóstwo obiektów sztuki: malowi-
pewne zniekształcenia kształtów zwierząt oraz deł naskalnych, rytów i płaskorzeźb oraz dekoracji na
symetryczność kompozycji. narzędziach.
Druga scena budzi kontrowersje wśród Mezolit – inaczej: środkowa epoka kamienia; nazwa
badaczy. Jest to niewątpliwie scena narra- ta oznacza okres przejściowy między gospodarką
cyjna, czyli taka, która opowiada jakąś histo- łowiecko-zbieracką (paleolit) a rolno-hodowlaną
rię. Sylwetki zwierząt znajdują się w ruchu. (neolit). Epoka obejmuje okres od ok. XI tysiąclecia
Nosorożec zdaje się odchodzić z miej- p.n.e. do X tysiąclecia p.n.e.
sca wydarzeń. Być może scena przedsta-
wia polowanie, podczas którego myśliwy został zraniony przez zwierzę. Nie wiadomo, co ozna-
cza sylwetka ptaka na kiju, narysowana równie schematycznie jak leżąca postać ludzka.
Historia sztuki prehistorycznej właściwie cały czas się zmienia, w miarę jak pojawiają się coraz to nowe
znaleziska. Odkrycia ostatnich lat cofają historię sztuki na ok. 32 tys., a nawet na 75 tys. lat od chwili obec-
nej. Najliczniejsze przykłady sztuki prehistorycznej znamy z Europy i Afryki, także z Australii, nieco mniej
z Azji i Ameryki.
Prawdopodobnie ludzie paleolityczni mieli skomplikowany system rytuałów i wierzeń, który znajdo-
wał odzwierciedlenie w dekoracjach przedmiotów codziennego użytku, a także jaskiń. Dziś trudno nam
odnaleźć klucz do zrozumienia symboliki i istoty tej sztuki. Badacze wciąż na nowo zadają sobie pytanie,
czy jaskinie dekorowane malowidłami były miejscami kultu.

Ciekawe, że...

… Niestety, pomimo usilnych starań, podejmowanych w celu konserwacji malowideł jaskiniowych
i umożliwienia dostępu do nich publiczności, w 1963 r. jaskinia Lascaux została zamknięta dla zwiedza-
jących. Rozrastające się porosty i rozpuszczanie się wierzchnich warstw wapienia groziło zagładą malo-
wideł. Niedaleko jaskini zbudowano jej wierną kopię i tam turyści mogą podziwiać dzieła paleolitycz-
nych mistrzów.

10